Autor: Jan Żok | Tytuł pracy: Macierzyństwo | Data powstania: 1969
Gipsowy model Macierzyństwa Jana Żoka został zakwalifikowany do realizacji na Cytadeli po konkursowej wystawie w poznańskim BWA (obecnie Galeria Miejska „Arsenał”) w 1969 roku. Zgodnie z zamierzeniem autora rzeźba miała być odkuta w kamieniu. Ponieważ Jan Żok zmarł w 1969 roku – jeszcze przed rozpoczęciem prac nad ostateczną realizacją – w grudniu tego samego roku Komisja Rzeczoznawców Poznańskich Spotkań Rzeźbiarskich wnioskowała o materialne uhonorowanie spadkobierców praw autorskich powstałego modelu, który pozostawał w dyspozycji Komitetu Organizacyjnego. Wydział Kultury, nie mając możliwości wypłacenia takiego wynagrodzenia z powodów regulaminowych, zwrócił się do Społecznego Komitetu Budowy Parku Przyjaźni i Braterstwa Broni na Cytadeli z prośbą o zakup modelu i odkucie go w kamieniu. Argumentowano, że rzeźba Jana Żoka jest jedną z nielicznych tego typu prac realistycznych, zakwalifikowanych do realizacji[1].
Macierzyństwo, znajdujące się dzisiaj na Cytadeli, jest wykonaną z betonu rzeźbą, przedstawiającą postać matki z dzieckiem w ramionach. Można przypuszczać, że ostatecznie organizatorzy Poznańskich Spotkań Rzeźbiarskich zlecili wykonanie pracy w tańszym materiale. Alternatywną wersję podaje w swoim artykule Jarosław Mulczyński, pisząc o prawdopodobnym przywiezieniu na początku lat 70. wcześniejszej rzeźby Jana Żoka z Łęgów Dębińskich[2].
Więcej o projekcie Park Przyjaźni.
Jan Żok (ur. 1903 r. Siedlce, zm. 1969 r. Poznań) – rzeźbiarz, specjalizujący się w rzeźbie sakralnej. Ukończył niemiecką szkołę powszechną, a w latach 20. uczył się w Poznańskiej Szkole Sztuk Zdobniczych w Poznaniu na Wydziale Rzeźby. Należał do założonej w 1921 roku grupy artystów wielkopolskich „Plastyka”. Brał udział w Kampanii Wrześniowej. Podczas okupacji pracował w Operze Poznańskiej. Autor rzeźb m.in. w Farze w Rawiczu (lata 50.); sztukaterii na sklepieniu kościoła parafialnego w Pleszewie; rzeźb na dzwonnicy kościoła pw. Zmartwychwstania Pańskiego w Poznaniu; pomnika Serca Jezusowego w Ostrowie Wielkopolskim (zrealizowana w 1936 roku, zdemontowana w 1941 roku, obecnie stoi w niszy bocznego wejścia kościoła św. Antoniego w Ostrowie).
[1] Poznańskie Spotkania Rzeźbiarskie na Cytadeli 1968-1970, Archiwum Państwowe w Poznaniu, zespół: Prezydium Rady Narodowej miasta Poznania, sygn. 2169.
[2] J. Mulczyński, Odmienić przestrzeń. Rzeźby plenerowe na Cytadeli, „Kronika Miasta Poznania” 2011, nr 4, s. 273–275.
