Fotografie: Magdalena Andrynowska

Opieka merytoryczna i redakcja: Anna Borowiec

Opracowanie biogramów i opisów rzeźb: Anna Borowiec, Jagoda Witkowska

Opracowanie tekstu informacyjnego: Anna Borowiec

Opracowanie strony: Tomasz Jurek

Na osiedlach mieszkaniowych zlokalizowanych w poznańskiej dzielnicy Rataje znajduje się obecnie jedynie jedenaście z szesnastu rzeźb postawionych tam w latach 70. Pierwszym zakupem Spółdzielni Mieszkaniowej Osiedle Młodych były dwie prace nagrodzone przez jury podczas V Plenerowej Wystawy Rzeźby Merkury‘72^[1]: Łucznik Benedykta Kaszni i Zabawy Jerzego Sobocińskiego. Pierwszą rzeźbę wykonano z kolorowego betonu, druga powstała ze sztucznego kamienia. Obie, dziś już nieistniejące, ulokowane zostały w przestrzeni Dolnego Tarasu Rataj, na najstarszym z tutejszych osiedli – osiedlu Piastowskim.

Kolejna edycja wystawy przed hotelem Merkury odbyła się dopiero dwa lata później, ponieważ w międzyczasie Spółdzielnia Mieszkaniowa Osiedle Młodych zaproponowała Sekcji Rzeźby poznańskiego oddziału ZPAP organizację Pleneru Rzeźbiarskiego Rataje ’73. Zgodnie z umową z 20 kwietnia 1973 roku artyści mieli złożyć w Biurze Wystaw Artystycznych propozycje rzeźbiarskie w postaci modeli w skali, o wielkości orientacyjnej 30–50 cm wraz z dokumentacją określającą propozycję użycia materiału i lokalizacji rzeźby w terenie^[2]. Wybrane przez jury prace zaprezentowano na wystawie w ratajskim klubie „Na skarpie”. Pod koniec maja pokazano tam siedemnaście prac, z których cztery wybrano do realizacji w plenerze: W przestrzeni Anny Krzymańskiej, Kompozycję-otwieranie Zuzanny Pawlickiej, Spotkanie (Duet) Ireny Woch oraz Pokój Czesława Woźniaka. Zgodnie z zawartym porozumieniem artyści wykonali projekty w czynie społecznym, a organizatorzy zapewnili jedynie odpowiednie miejsce do pracy i materiały potrzebne do wykonania rzeźb.

W roku 1974 odbyła się druga edycja ratajskiego pleneru. Podczas wystawy zorganizowanej w klubie „Na Skarpie” zaprezentowano osiemnaście propozycji rzeźbiarskich. Kolejnymi zrealizowanymi na Ratajach obiektami były Dziewczynka z misiem Zofii Ulatowskiej-Gosławskiej (ustawiona na osiedlu Bohaterów II Wojny Światowej w 1976 roku) oraz Pływaczka Józefa Kopczyńskiego (ulokowana rok później na osiedlu Piastowskim). Rodzinę Heleny Ertel-Jakubowskiej (znajdującą się do dziś na osiedlu Lecha) oraz W tańcu Krystyny Spisak-Madejczyk i Lot Jerzego Sobocińskiego (stojące na osiedlu Rzeczypospolitej) zakupiono zaraz po wystawie, którą otwarto we wrześniu 1978 roku w Galerii „Pod Lipami” na Winogradach.

Ostatnie rzeźby pojawiły się na Ratajach w związku z zamówieniem dziesięciu małych form rzeźbiarskich, które w maju 1979 roku z okazji Międzynarodowego Dnia Dziecka zleciła poprzez Pracownie Sztuk Plastycznych spółdzielnia Osiedle Młodych. Jerzy Schmidt zaprojektował na osiedlu Czecha aleję z rzeźbami, a wykonanie prac powierzono zespołowi składającemu się z siedmiu rzeźbiarzy: Annie Krzymańskiej, Benedyktowi Kaszni, Józefowi Kaliszanowi, Zuzannie Pawlickiej, Józefowi Petrukowi, Jerzemu Sobocińskiemu i Irenie Woch. Wszystkich planowanych obiektów nie zrealizowano. Powstało pięć rzeźb: Podróż na ślimaku Anny Krzymańskiej, Misie Józefa Kaliszana, Mały dżokej Benedykta Kaszni, Tańczące Zuzanny Pawlickiej oraz Zabawy w teatr Jerzego Sobocińskiego.

Niektóre z powstałych na osiedlach rzeźb bardzo szybko uległy zniszczeniu. Taki los spotkał wykonaną w ceramice pracę Ireny Woch – Spotkanie (Duet). Po transformacji ustrojowej historia rzeźb plenerowych na Ratajach jeszcze bardziej się skomplikowała – dziś ich właścicielami jest kilka podmiotów. Część wciąż stoi na terenie należącym do spółdzielni, część na obszarze będącym własnością miasta. Jedna z rzeźb usytuowana jest obecnie na działce będącej w posiadaniu prywatnego właściciela.

Anna Borowiec

[1] Zob.: J. Mulczyński, Rzeźby plenerowe na ratajskich osiedlach, „Kronika Miasta Poznania” 2001/3, s. 349–358.

[2] Porozumienie między Spółdzielnią Młodych „Rataje” a Zarządem Sekcji Rzeźby Okręgu Poznańskiego z dnia 12 lutego 1972, APP, w: Sekcja Rzeźby 1952–1972, zespół: Związek Polskich Artystów Plastyków. Zarząd Okręgu w Poznaniu, sygn. 53/1770/0/5/90.